ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Κατ’ αρχάς, θεωρούμε ότι είναι απόλυτα σωστή η απόφαση του Υπουργείου – με τις οδηγίες Σεπτεμβρίου 2016- να καταργήσει «προαιρετικά» τα Τετράδια Εργασιών (Τ.Ε) των μαθητών από τις Α΄, Β΄, Γ΄ τάξεις του Γυμνασίου και να μειώσει γενικά την ύλη. Εδώ δεν πρόκειται απλά για τη χρήση των Τ.Ε «…στο βαθμό που (ο εκπαιδευτικός) το θεωρεί χρήσιμο… για την εμπέδωση της ύλης και για… αποτίμηση του τι έμαθε ο μαθητής…». Πρόκειται για την πλήρη αδυναμία να χρησιμοποιηθούν τα Τ.Ε. αλλά και Βιβλία Μαθητή (Β.Μ) στο σύνολό τους.
Επίσης, είναι απόλυτα σωστή και η σύ
ντομη αναφορά των αντίστοιχων οδηγιών για τα βιβλία Μουσικής του Δημοτικού, η οποία εκτιμά πως: «Η ισχύουσα διδακτέα ύλη… κρίνεται ως περισσότερη από τη δέουσα» και προτείνει επίσης την «προαιρετική» αφαίρεση κάποιων κεφαλαίων ανά τάξη.
Προς επίρρωση αυτής της απόφασης, εκθέτουμε τους προβληματισμούς και την κριτική μας και δηλώνουμε πως οι όποιες οδηγίες διδασκαλίας δε μπορούν να υποκαταστήσουν την ανάγκη νέων βιβλίων με συνολική θεώρηση του μαθήματος της Μουσικής Αγωγής.
Μια σοκαριστική αλήθεια.
Τα βιβλία του Γυμνασίου –ιδίως της Α΄ Γυμνασίου– είναι παντελώς αδύνατο να τα παρακολουθήσουν οι μαθητές όσον αφορά στην ύλη και κυρίως στις ασκήσεις. Βεβαίως, πρέπει πρώτα να δούμε –όσο γίνεται ξεκάθαρα και απλά – τί μαθαίνουν οι μαθητές στο Δημοτικό και να αποδείξουμε μια δεύτερη σοκαριστική αλήθεια.
Ότι δηλαδή δεν είναι δυνατόν να μάθουν τίποτε τα παιδιά ούτε στο Δημοτικό, όσον αφορά στη «Mουσική γλώσσα», ούτε σε ένα επίπεδο βασικών γνώσεων συμβατικής σημειογραφίας και γενικότερα μουσικής θεωρίας, με την ύλη και τον προγραμματισμό των βιβλίων.
Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να επισημανθεί ο απίστευτα μεγάλος όγκος της ύλης, τόσο στο Δημοτικό, όσο και στο Γυμνάσιο. Βεβαίως εδώ, την ευθύνη έχει ο «μαξιμαλισμός» των κατευθύνσεων του ΔΕΠΠΣΜ και του ΑΠΣ, τόσο όσον αφορά στους «στόχους» γενικά, όσο και ως προς την «…αναμενόμενη απόδοση για την πλειονότητα των μαθητών…».
Δυστυχώς, δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι, ούτε από μια μειονότητα μαθητών.
Το Υπουργείο Παιδείας και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, πρώτιστα πρέπει να διεξάγουν μια έρευνα, ρωτώντας τη γνώμη των εκπαιδευτικών που διδάσκουν το μάθημα της μουσικής στη σχολική τάξη, για το κατά πόσο είναι χρηστικά τα βιβλία του Δημοτικού (ιδίως της Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης) και του Γυμνασίου (ιδίως της Α΄ τάξης).
Με δεδομένο λοιπόν ότι η μουσική διδάσκεται μία (1) μόνο σχολική ώρα (45΄) εβδομαδιαία, οι υποδείξεις του ΑΠΣ και του ΔΕΠΠΣΜ αφορούν σε μια «πληθωριστική» προσέγγιση της γνώσης.
Είναι τόσες πολλές οι πληροφορίες/απαιτήσεις που στο τέλος τα παιδιά δε μαθαίνουν τίποτε.
Πρόκειται όμως και για μια αντιφατική προσέγγιση, εφ’ όσον κατά το ΑΠΣ σελ.351 Αξιολόγηση: «Η αξιολόγηση πρέπει να εστιάζεται στον συναισθηματικό και ψυχοκινητικό τομέα…», απολύτως σωστή θέση αν δεν υπήρχαν οι υπερβολές των στόχων και οι απαιτήσεις των ασκήσεων στα βιβλία, που προϋποθέτουν ικανότατο «γνωστικό τομέα». Επιπλέον στη σελ.349,3 Διδακτική Μεθοδολογία «…το ΑΠΣ… επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να αναπτύξουν τους δικούς τους σχεδιασμούς μαθημάτων…(όμως τελικά) έτσι ώστε οι μουσικές δραστηριότητες να ανταποκρίνονται στους τελικούς στόχους».
Ως προς το πρώτο, όντως οι εκπαιδευτικοί μόνοι τους σχεδιάζουν τα μαθήματα με βάση το ρεαλισμό της τάξης. Ως προς το δεύτερο, δυστυχώς οι στόχοι δεν «επιτυγχάνονται» και δεν είναι δυνατόν να επιτευχθούν όπως θα αποδειχθεί.
Δεν πρόκειται μόνο για το σημαντικό πρόβλημα, ότι δεν υπάρχει ένας συνολικός σχεδιασμός από την Α΄ Δημοτικού έως και την Γ΄ Γυμνασίου για τα «γνωστικά πεδία» που να ξεκαθαρίζει με τη μέγιστη σαφήνεια την ύλη,το τί πρέπει και τί είναι δυνατό να μάθουν τα παιδιά σε κάθε τάξη,όπως γίνεται με όλα τα άλλα μαθήματα του σχολείου.
Κυρίως πρόκειται για τους ελλιπείς ή και λανθασμένους ορισμούς, για τις αδιέξοδες ή και λανθασμένεςδιδακτικές προσεγγίσεις- που είναι άξιον απορίας πως το υπεύθυνο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο δεν έχει εντοπίσει τόσα χρόνια- και για τις τουλάχιστον εκατόν δέκα (110) μουσικές έννοιες, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων γράφεται στα βιβλία των μαθητών και οι οποίες δεν εξηγούνται ποτέ, ούτε για τον εκπαιδευτικό.
Η έκθεση που ακολουθεί αφορά στην ύλη και στις ασκήσεις των βιβλίων του Δημοτικού και του Γυμνασίου:
Σ’ αυτήν αναλύονται και κριτικάρονται -με μετριοπάθεια- τα «γνωστικά πεδία» εννέα (9) ενοτήτων που αναφέρονται στην ύλη της σχολικής Μουσικής Αγωγής σχετικά με τα:
- Σημειογραφία φθόγγων
- Ρυθμός
- Εκτέλεση
- Όργανα
- Φόρμα
- Κλίμακες
- Γραφικές παρτιτούρες, μη συμβατική απεικόνιση
- Σολφέζ9. Κανόνες
Η σειρά είναι:
- Εισαγωγή.
- «Γνωστικά πεδία» (στο τέλος των οποίων γράφονται και οι μουσικές έννοιες που δεν εξηγούνται).
- Γενικές επισκοπήσεις των έξι τάξεων του Δημοτικού με συνοπτική παρουσίαση της ύλης και των ασκήσεων των βασικών «πεδίων» που διδάσκονται και εξασκούνται στο Δημοτικό.
- Ενδεικτικές δυσκολίες Α΄, Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου με σύντομα σχόλια.
- Αναλυτικές επισκοπήσεις ανά τάξη του Δημοτικού με λεπτομερείς αναφορές στα προαναφερθέντα «πεδία» και εξηγήσεις των παντελώς αδιέξοδων ασκήσεων σε σχέση με το τί έχουν ήδη διδαχθεί τα παιδιά.
- Αναλυτικές εκθέσεις των Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου με λεπτομερείς αναφορές ανά μάθημα σχετικά με τη γενικότερη ύλη και τις απαιτήσεις των βιβλίων.(Ειδικά για την Α΄Γυμν.1η-7η ώρες,8η– 11η ώρες,12η-16η ώρες,17η -25η ώρες).
Δεδομένου πως μόνο η κριτική δεν αρκεί, προτείνονται κάποιες εναλλακτικές ιδέες για αποσυμφόρηση των αδιεξόδων, αν κάποτε επανεξετασθούν συνολικά τα Βιβλία της Μουσικής Αγωγής, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν από οποιονδήποτε συνάδελφο.
Ο κάθε μουσικός που μπορεί με σαφήνεια και συγκρότηση να προτείνει διεξόδους, θα πρέπει να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση.
Εδώ, πρόκειται για την πρώτη επαφή με τη Μουσική που έχουν όλα τα παιδιά ανά την επικράτεια και κυρίως παιδιά τα οποία δεν έχουν τη δυνατότητα να διδαχθούν μουσική ιδιωτικά, άρα να διερευνήσουν τα ίδια το αν θα μπορούσε ακριβώς η Μουσική να είναι μία επιλογή για τις σπουδές τους και συνολικά για τη ζωή τους.
Επειδή πολύ συχνά οι συγγραφείς αναφέρουν τις προτάσεις τους ως ένα «δείγμα», που προσαρμόζει ο εκπαιδευτικός ανάλογα με τις ικανότητες της τάξης, διευκρινίζεται, πως ακριβώς αυτά τα «δείγματα» σχολιάζονται, με δεδομένη τη γνώση του τί ήδη διδάχθηκαν τα παιδιά και την εμπειρία που απέκτησαν στις προηγούμενες τάξεις.
Σε σχέση με την προαναφερθείσα «πληθωριστική» προσέγγιση της γνώσης στη μουσική, πρόσφατα (Σεπτέμβρης 2019) στην ηλεκτρονική εφημερίδα https://www.iefimerida.gr διαβάσαμε μία «Έκθεση σοκ, πόρισμα της Αρχής Διασφάλισης Ποιότητας στην Εκπαίδευση: Οι μισοί μαθητές Λυκείου κινδυνεύουν να τελείωσουν το σχολείο και να είναι λειτουργικά αναλφάβητοι»,με ενοιολογική περιγραφή από την UNESCO του όρου: «λειτουργικά αναλφάβητος: το άτομο που είναι ανίκανο να ασκήσει όλες τις δραστηριότητες για τις οποίες είναι απαραίτητος ο αλφαβητισμός». Κάτι που έρχεται να επιβεβαιώσει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (iefimerida.gr 28/09/2019, 07:49).
Πρέπει να κάνουμε απολύτως σαφές, ότι οι όποιες αναλύσεις/ απόψεις παρουσιάζονται στην έκθεση αφορούν αποκλειστικά στον εκπαιδευτικό, εφόσον αναφέρονται στην ύλη και όχι στο μαθητή, ιδίως της απλής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
