Όπως έχουμε επισημάνει και σε προηγούμενα άρθρα μας, τα επιτραπέζια παραδοσιακά μας τραγούδια είναι το σπουδαιότερο κεφάλαιο της ελληνικής μουσικής. Στηρίζονται στο αρχαίο μελόδραμα στο οποίο βασίστηκε και η όπερα η οποία τουλαχιστον από καλλιτεχνικής υπόστασης έγινε αποδεκτή παγκοσμίως.
Στα επιτραπέζια τραγούδια δίνεται η δυνατότητα στον ερμηνευτή να δείξει όλο του το ταλέντο και την τέχνη και ακόμα να αυτοσχεδιάσει μέσα στους κανόνες της μουσικής.
Ο στίχος των επιτραπέζιων τραγουδιών είναι απλά λόγια που αναφέρονται σε κάποιο ιστορικό ή κοινωνικό γεγονός χωρίς ιδιαίτερη λογοτεχνική δομή, γιαυτό σ’ αυτά τα τραγούδια υπερτερεί πάντα η μουσική και η ερμηνεία.
Οι ερμηνευτές τέτοιων τραγουδιών ήταν ανέκαθεν σπάνιοι όπως είναι και σήμερα. Από τους παλαιότερους βετεράνους του είδους ήταν ο Κώστας Ρούκουνας, ο Μήτσος Αραπάκης, ο Γιώργος Παπασιδέρης, η Ρίτα Αμπατζή, η Γεωργία Μηττάκη και η Ρόζα Εσκενάζη, μεγάλες φωνές και ικανές για την ερμηνεία όλου του τότε ελληνικού ρεπερτορίου.
Από την μετέπειτα γενιά των τραγουδιστών η Τασία Βέρρα και ο Στάθης Κάβουρας είναι οι επικρατέστεροι ερμηνευτές των επιτραπέζιων και έχουν κάνει και με τη χορηγία του περιοδικού μας αξιόλογες δισκογραφικές δουλειές.
Για τα επιτραπέζια τραγούδια έχουμε αναφερθεί εκτενώς στο παρελθόν. Σ’ αυτό το τεύχος θα αναφερθούμε σε ένα μέρος των κλέφτικων τραγουδιών που είναι τα “τσακίσματα”.
Επειδή το επιτραπέζιο τραγούδι είναι υψηλής καλλιτεχικής αξίας έχει τη δύναμη να καθηλώνει τους ακροατές, κάνοντάς τους να το παρακολουθήσουν οπωσδήποτε και στην παρέα επικρατεί μια ησυχία την οποία θα διακόψει το “τσάκισμα”, το οποίο σε αντίθεση με το όλο μέρος του τραγουδιού που είναι άρρυθμο (καθιστικό), είναι ρυθμικό και πάντ α στον πλέον εύθυμο ρυθμό των 7/8 (καλαματιανός).
Το τσάκισμα αποτελεί συνήθως ένα δίστιχο ή και τετράστιχο που δημιουργεί την αίσθηση του επιλόγου του θέματος του τραγουδιού.
Τα “τσακίσματα” συνήθως αποτελούνται από στίχους γενικού περιεχομένου γι αυτό χρησιμοποιούνται ως επωδός πολλών τραγουδιών της ίδιας μουσικής κλίμακας.
Υπάρχουν όμως και τα τσακίσματα που ο στίχος τους τα περιορίζει να ακολουθούν μόνο το συγκεκριμένο τραγούδι για το οποίο γράφτηκαν.
Οι στίχοι των “τσακισμάτων” χρησιμοποιούνται οι ίδιοι σε πoλλά διαφορετικά καθιστικά τραγούδια αλλά με την ίδια οπωσδήποτε μελωδία.
Δεν είναι όπως οι στίχοι των αμανέδων που χρησιμοποιούνται σε οποιοδήποτε ρυθμό και σε οποιαδήποτε μελωδία.
Ακόμα πρέπει να αναφέρουμε ότι κάποιους στίχους αμανέδων του συναντάμε και σε τσακίσματα επιτραπέζιων τραγουδιών.
Από τα πιο γνωστά τσακίσματα που ακολουθεί τραγούδια που εξυμνούν πρόσωπα της Επανάστασης του ΄21 ή κατορθώματά τους είναι και το ακόλουθο:
“Αέρας τα φυσάει τα πλατανόφυλλα
Θεός να τα φυλάει τα ελληνόπουλα!”
Σε άλλα τραγούδια κοινωνικού περιεχομένου (της ξενιτιάς, της φτώχειας, της ορφάνιας, των γηρατειών) συναντάμε το τσάκισμα:
“Βρε ντουνιά μου παινεμένε
δεν σε γλεντησα καημένε”
Ένα ωραίο τσάκισμα που γράφτηκε στον τελευταίο αιώνα κλείνει το επιτραπέζιο του Παύλου Μελά:
“Για σε Μακεδονία και τα γεφύρια σου
Χαθήκανε λεβέντες για τα χατήρια σου”
Άλλα γνωστά τσακίσματα που συνοδεύουν πολλά από τα επιτραπέζια παραδοσιακά μας τραγούδια, είναι:
“Τούτος ο ντουνιάς τούτος ο ντουνιάς
τούτος ο ντουνιάς δεν κάνει πια για μας”
“Για σε λεώ τούτα και θέλεις άκου τα
πάρε χαρτί και πένα και αν θέλεις γράψε τα”
“Όταν πονάς και δεν το λες νομίζεις πως θα γιάνεις
χειροτερεύεις την πληγή μπορεί και να πεθάνεις”
“Για σένα και για μένα γενήκαν οι καημοί
τα βάσανα οι πίκρες και οι αναστεναγμοί.
“Kέρνα παπαδιά κέρνα παπαδιά
κέρνα παπαδιά τ’ ασίκηκα παιδιά ”
Το πιο κάτω τσάκισμα περιλαμβάνεται στο κλέφτικο «Τρεις σταυραητοί» που γραμμοφωνήθηκε το 1934 με τη φωνή του εξεπέραστου Μήτσου Αραπάκη και δεν το συναντάμε σ’ άλλο τραγούδι.
“Παπαλέξαινα Παπαλέξαινα
Παπαλέξαινα σε κλαίν τα Κρέστενα”.
Σπάνιο είναι και το πιο κάτω τσάκισμα περιλαμβάνεται στο επιτραπέζιο «Πήρα το ρέμα-ρέμα» που έχει ηχογραφηθεί με τη φωνή του Κώστα Σκαφίδα.
“Στα όρη βγαίνει κάπαρη
τα λόγια σου
τα λόγια σου είναι ζάχαρη”
Ένα ακόμη σπάνιο τσάκισμα κάνει ο Σωτήρης Στασινόπουλος στο κλέφτικο, ”Τι έχεις καημένε κόρακα”.
“Τέτοια λυγερή, Τέτοια λυγερή
Τέτοια λυγερή δεν είχα ξαναδεί
δεν είχα ξαναδεί”.
ΓIANNHΣ MHTPOΠOYΛOΣ
